Helmond

Voorzitter, er zitten enorm veel aspecten aan dit plan en daarnaast heeft het grote gevolgen voor de gemeentefinanciën. De planning van dit plan loopt door tot het jaar 2015. Wij leggen dus een koers vast voor de komende 14 jaar. Dat is bepaald niet gering.

Dit is geen vrijblijvend plan. Je kunt je er niet mee vanaf maken dat het 'maar' richtinggevende gedachten zijn. Integendeel, er worden duidelijke stappen gezet inclusief een bijbehorende tijdsplanning.

Ik wil wethouder Houthooft citeren uit haar antwoord in eerste instantie tijdens de begrotingsdebatten. Ze schrijft en ik citeer:: "Helmond heeft een duidelijk aangetoonde achterstand in relatie tot vergelijkbare steden voor wat betreft de verhouding tussen het winkelhart in het centrum en de buurt- en winkelcentra uitgedrukt in het aanbod winkelvloeroppervlak bevindt 40% zich in het centrum en 60% in de wijkwinkelcentra. In vergelijkbare steden ligt deze verhouding juist omgekeerd. Om die reden dient het winkelvloeroppervlak in het centrum uitgebreid te worden."

Dit is het klassieke antwoord. Maar daarna pas komt de hamvraag. Namelijk de vraag: "Is het erg dat Helmond een andere verdeling heeft van winkelvloeroppervlak dan vergelijkbare gemeenten? Is het erg dat Helmond een wat kleiner centrum heeft?"

De meerderheid van de Helmondse politiek heeft die vraag als volgt beantwoord: "Ja, wij vinden dat erg." Alleen de SP heeft anders geantwoord. Wij hebben steeds gezegd: "Nou, wij vinden het niet zo'n drama."

Afijn, het traject is ingezet, BVR is ingehuurd en het plan ligt nu op tafel. Wat moeten we ervan vinden?

Ik wil me bij het antwoorden van die vraag beperken op een aantal hoofdpunten. Ik volg daarbij niet de raadsbijlage maar mijn eigen logica.

1.
De aanname achter het plan is dat er in Helmond voldoende draagvlak voor bestaat, in het bijzonder voor de uitbreiding van het aantal winkels. Onder draagvlak moet dan worden verstaan voldoende koopkracht. Als je het theoretisch bekijkt is daar misschien wel wat voor te zeggen. Helmond is straks een stad met honderdduizend inwoners en dat zou toch voldoende draagvlak moet zijn?
Maar is deze theoretische wijsheid ook praktische wijsheid?
Want waarom gaat het dan zo moeilijk met al bestaande winkels in de Molenstraat en de Heistraat? Waarom dan hebben de winkels in de Oude Aa zo lang leeggestaan? Bovendien - en wij hebben het al vaker gezegd - alle plannen veranderen niets aan de nabijheid van het winkelcentrum van Deurne voor Rijpelberg en Brouwhuis. Ook is het nog maar zeer de vraag op welke stad straks de bewoners van Brandevoort zich zullen oriënteren: Eindhoven of Helmond?
Wat dit betreft krijg ik bijval van BVR. Eindhoven ligt binnen handbereik, schrijft ze zelf op pagina 13, en de Peelgemeenten kennen een sterk aanbod. Kortom, de concurrentie in de regio is groot, aldus BVR.
Dat is de context waarbinnen het Helmonds centrum zich zal moeten handhaven. De lezer gaat dan denken: dan moet Helmond om zich te kunnen handhaven dus een nóg sterker aanbod aanbieden met nóg meer uitstraling enzovoort. En zo belanden we in een concurrentieslag waar wij als SP eigenlijk juist uit weg willen blijven.
Kort en goed: wij vragen ons ernstig af of voor de forse ingreep die BVR voorstelt, en dan fors op de schaal van Helmond, in de praktijk ook écht voldoende draagvlak zal bestaan.

2.
Ik wil kort ingaan op de voorgeschiedenis van het Speelhuisplein. Het besluit om dit plein aan te leggen is genomen in 1997 en het plein is aangelegd in 1998. Amper drie jaar geleden dus. Ik heb de notulen van destijds er nog eens op nageslagen. Wethouder Jan van der Zanden zei toen en ik citeer: "Wij zijn bezig met de vernieuwing van het centrum. Dit plein is een belangrijk onderdeel van die puzzel." Einde citaat. Afijn, we zijn drie jaar verder en nu zeggen de deskundigen dat dit plein dat 4 miljoen gulden heeft gekost een mislukking is. Voorzitter, het zou handig zijn geweest als de deskundigen dat iets eerder hadden bedacht. Voorzitter, de moraal van het verhaal is - tenminste voor mij - dat je niet kritisch genoeg kunt zijn als deskundigen een plan bedenken. Kunt u zich daar iets bij voorstellen? Of noemt u het voortschrijdend inzicht?

3.
Als dit plan wordt aangenomen wordt daarmee een zware financiële claim gelegd op de gemeentefinanciën. De theorie echter schrijft voor dat de publieke investeringen private investeringen genereren en dat uiteindelijk aan het einde van de rit per saldo iedereen er beter van wordt.
Ik vind dit een schone theorie maar ik wil er toch een paar kanttekeningen bij plaatsen. Eén heb ik al geplaatst namelijk de onzekerheid of er in de praktijk echt voldoende draagvlak zal zijn voor het plan. Een ander risico is de stand van zaken met de economie. Net nu de gemeenteraad voor de keuze staat om met dit plan een zware financiële claim neer te leggen, bereiken ons van alle kanten sombere prognoses. Als die prognoses waarheid worden zit de kans erin dat er straks op diverse fronten aan de gemeentefinanciën getrokken gaat worden. En tegelijkertijd ligt er dan die claim. Ziet de wethouder dit risico ook of vindt ze mij te somber?

4.
Ik kom nu op de verhouding tussen het centrum en de winkelcentra in de wijken. Als ik vraag of de versterking van het centrum ten koste gaat van de voorzieningen in de wijken, wordt natuurlijk geantwoord: nee, dat is niet de bedoeling. Toch ben ik daar niet gerust op. Om twee redenen.
Ten eerste omdat het probleem zich gewoon vanzelf aandient of je wilt of niet, en dat zeker als de gang van zaken minder florissant verloopt dan de theorie voorschrijft.
Ten tweede ben ik er niet gerust op vanwege een tekst op pagina 53. Daar staat te lezen dat het streven is om de dagelijkse verzorging onder te brengen in de wijkwinkelcentra en de rest in het centrum. Ik vat het maar kort samen. En dan komt het: "Beleid gericht op verplaatsing vanuit de wijken naar het centrum komt hiermee op de agenda." Aldus pagina 53. Kennelijk heeft men dus al concrete zaken op het oog. Anders zou je het niet hoeven op te schrijven. Zoals gezegd, dit maakt mij er niet geruster op. Ik ben geen deskundige op het gebied van winkels. Maar winkeliers vertellen mij dat het verplaatsen van winkels erg verstorend kan werken.

5.
Voorzitter, is het reëel om te denken dat dit plan kan worden geamendeerd? Als ik mij probeer te verplaatsen in de positie van de plannenmakers dan stel ik mij zo voor dat zij dat ondoenlijk vinden. Je kunt bijvoorbeeld niet zeggen: leg de Nieuwe Aa maar aan maar het Speelhuisplein moet precies zo blijven als het nu is. Maar behalve die ruimtelijke verwevenheid is er ook een financiële verwevenheid. Zo is woningbouw in het centrum een belangrijke financiële pijler in het plan. Je kunt dus niet zomaar voorstellen om in plaats van woningen een fraai stuk rustgevend en vooral groen plein aan te leggen. Je komt dan financieel in de knoei en bovendien loopt het centrum dan weer klanten mis die het zo hard nodig heeft voor voldoende draagvlak.

Toch wil ik een poging wagen.

-in het plan is meegenomen de wat genoemd wordt lange termijnopgave van de doorsteek van de Heistraat naar de Koninginnewal met alle ingrepen vandien. Ik verkeerde echter in de veronderstelling dat dit idee van tafel was vanwege gebrek aan politiek draagvlak. Hoe moet ik dat begrijpen?

-in de raadsbijlage wordt speciaal genoemd de nieuw aan te leggen weg tussen Zuidende en Kanaaldijk door De Waart heen. Is het denkbaar dat deze weg wél wordt aangelegd maar dat wordt afgezien van de doorsteek van de Heistraat? Anders gezegd: zitten deze twee onderdelen - de doorsteek en de Nieuwe Laan - elkaar niet in de weg? In de zin van: of je doet het alle twee of je doet het geen van beide. Ik probeer me voor te stellen hoe dat punt bij Zuidende er straks uitziet met alléén die Nieuwe Laan en dan denk ik dat het erg ingewikkeld wordt.

-Over de Traverse wordt straks nog apart gesproken maar ik ga een heel eind mee met wat BVR daarover zegt. Ik denk dat we hem het beste gewoon kunnen laten liggen. Dit heeft te maken met realiteitszin.

-Verplaatsing van de city-sporthal naar het Hatematerrein op zichzelf is een idee waarbij ik me wel iets kan voorstellen. Ik heb dan wel meteen de associatie: Hatematerrein--> sporthal--> voetbalveld--> Klein Arsenal. Maar dit terzijde.

6. De kunst- en cultuurcluster. In de commissie van wethouder Prinsen heeft mijn collega er al een erg kritische noot over gekraakt. Voorop moet ik zeggen dat wij de bibliotheek die een hoeksteen is van het cultuurplein, een erg belangrijke culturele instelling vinden. Maar het punt is dat dit plan volledig beheerst wordt door de wens om het centrum te versterken en niet door overwegingen van inhoudelijk beleid. Sterker nog, dit is juist ontkoppeld want als ik het goed begrijp komt de discussie over de toekomst van de wijkfilialen pas ergens begin volgend jaar.
Nu luidt de theorie - daar heb je het weer: de theorie - dat als je al die culturele functies onder één dak brengt, dat je dan synergie krijgt. Dan gaat alles elkaar versterken en stijgt het ledental van de bibliotheek. En in de wandelgangen zei een CDA-raadslid tegen mij: zie de Witte Dame in Eindhoven. Welnu, daarom heb ik een SP-collega-raadslid in Eindhoven gebeld. Mijn vraag: werkt dat zo? Onze conclusie: dit is niet aantoonbaar. En als het ledental van de Eindhovense bieb is gestegen dan is dat te danken aan inhoudelijk beleid en dat had in Eindhoven evengoed in het oude gebouw gekund.
In de 'bestuursopdracht bibliotheek' staat wat de problemen zijn waaraan iets gedaan moet worden. Misschien moet er wel een wijkfiliaal bijkomen? Maar dat is een inhoudelijke vraag en dat is wat op rij gezet moet worden. Het valt zeer te bezien of het antwoord op die inhoudelijke vragen als vanzelf uitkomt op het cultuurplein. En wat betreft het huisvestingsprobleem van het Kunstencentrum: ja, dat moet worden aangepakt maar dat kan ook worden gezien als een kwestie op zichzelf.

Voorzitter, ik wil het hier in eerste instantie bij laten.

Hans Verbakel
2001-11-21