Helmond

Multinational Monsanto wil in Gemert-Bakel een proefveld voor genetisch gemanipuleerde maïs. Genetische manipulatie in de landbouw is een omstreden aangelegenheid. Reden voor de SP-werkgroep Gemert-Bakel om een debatavond te organiseren.

Locatie: Zaal De Eendracht in Gemert-Bakel
Tijd: vrijdag 18 april, aanvang 20.00 uur
Aanwezig: 35 belangstellenden en 5 deskundigen

Het gevarieerde gezelschap achter de tafel en de betrokkenheid van het publiek zorgden voor een levendige bijeenkomst. Maar of dat proefveld wordt tegengehouden?

Na een rondje voorstellen ging de avond van start met de film Gen zoekt boer. De film brengt de controverses rondom de invoering van genetische manipulatie in de landbouw in beeld. Vervolgens was de eerste vraag voor Imke Haenen, medewerkster van het ministerie VROM. Waarom Gemert-Bakel?

Haenen legde uit hoe de procedure in elkaar steekt. Het ministerie is voornemens om Monsanto vergunning te geven voor het proefveld, maar tegen dit voornemen kan bezwaar worden ingediend. Dat is ook gebeurd. Inmiddels zijn de bezwaarmakers in het ongelijk gesteld. Zij kunnen echter hoger beroep aantekenen. Dat kan tot 14 mei. Als niemand in hoger beroep gaat, kan de vergunning worden verstrekt. Wordt wel hoger beroep aangetekend, moet dat eerst worden afgewikkeld. De procedure kan dus enige tijd aanslepen.

Maar waarom Gemert-Bakel? Imke Haenen: Dat is een keuze van Monsanto. Voor het ministerie maakt de locatie niet uit als maar aan de voorwaarden wordt voldaan. Bert Lotz denkt het antwoord te weten. Bert Lotz is van het instituut Plant Research International van de Wageningen Universiteit en noemt zich pragmatisch onderzoeker. Lotz: Monsanto wil het experiment uitvoeren op verschillende grondsoorten, er is veel maïs in de regio en er wordt hier al rassenonderzoek gedaan. Het bedrijf heeft vergunning aangevraagd voor proefveldjes op vier verschillende plekken in Nederland.

Belangrijke voorwaarden van het ministerie voor het proefveld zijn de veiligheid van de maïs en de afstand van het veld tot andere boeren. Om ongewenste verspreiding van het genmaïs tegen te gaan moet 25 meter afstand worden aangehouden. Voor biologische boeren is het meer: 250 meter. Veel te kort, klinkt het vanuit de zaal. Hier komt zelfs zand uit de Sahara aanwaaien, kun je nagaan. Maar die vergelijking gaat volgens Bert Lotz niet op. De pollen die door de wind worden meegevoerd zijn een kwartier, hooguit een uur levensvatbaar. De afstanden die het ministerie aanhoudt zijn volgens Lotz veilig.

De andere voorwaarde, dat de maïs veilig moet zijn, leverde kritiek op van Kartika Liotard, voor de SP lid van het Europese Parlement. Ik ben geen wetenschapper, ik ben politicus. Ik moet besluiten nemen en moet mij daarvoor goed informeren. Ik heb veel wetenschappers gesproken, maar die kunnen mij geen zekerheid geven dat genmaïs veilig is. Daarom zeg ik net als bij autorijden: bij twijfel niet inhalen. Ik hanteer het voorzorgbeginsel.

Wat valt daar nog op terug te zeggen? Imke Haenen van Vrom: Wij zeggen niet dat de risicos nihil zijn, wij zeggen dat de risicos verwaarloosbaar klein zijn. Ze krijgt bijval uit de zaal van een ZLTO-bestuurder (Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie). In Amerika eten ze dat spul al tien jaar en er is niks gebeurd. Heel veel vee in Nederland wordt gevoerd met voer uit het buitenland dat genetisch gemanipuleerd is. Je mag het hier niet produceren, maar je mag het wel importeren!

Er geldt een Europese toelatingsprocedure. Invoer van het genmaïs als veevoer is toegelaten, maar de zaden of zaadbevattende grondstoffen (levensvatbare bestanddelen) zijn nog niet toegelaten. De procedure hiervoor loopt op dit moment. Achter deze procedure gaan grote belangen schuil waaronder die van Monsanto. Kartika Liotard: Binnen de Europese Unie en de WTO (Wereldhandelsorganisatie) worden deze handelsbelangen met getrokken pistolen verdedigd.

Als het Monsanto lukt om de teelt van genmaïs in Nederland te introduceren, belanden boeren dan niet in de tang van het bedrijf? Monsanto heeft immers patent, boeren moeten er voor betalen. Bert Lotz deelt die vrees niet. Hij is evenmin bang dat Monsanto een monopoliepositie krijgt in Nederland. Ik verwacht niet dat erg veel boeren zullen overstappen op de teelt van genmaïs. Het ligt anders in de Derde Wereld, daar ziet hij wel dat boeren in de greep van het bedrijf raken. Enkele critici in de zaal denken dat dit ook in Nederland kan gebeuren. Niet dat boeren uit overtuiging overstappen op genmaïs, maar dat ze daartoe aangezet worden door de markt die steeds goedkopere productie verlangt.

Genmaïs kán, maar is het nodig? Aldus de vraag die Diederick Sprangers op zijn bordje kreeg. Sprangers vormt het eenmansbestuur van de Stichting Genethica. Is genmaïs nodig? Volgens Sprangers moet je techniek niet in de weg staan als dat mensen helpt. Of dat hier het geval is vindt hij echter zeer de vraag. Het meer in het algemeen gehoorde argument dat de teelt van genetisch gemanipuleerde gewassen bijdraagt aan de bestrijding van de honger in de wereld deelt hij niet. De honger kan ook nu al bestreden worden, met natuurlijk geteelde gewassen. Op de vraag uit de zaal of er een voedselveiligheidsprobleem is, antwoordt hij anders dan Imke Haenen van Vrom (de risicos zijn verwaarloosbaar klein) dat er wél een probleem is.

In de zaal zitten ook enkele raadsleden. Kan Gemert-Bakel het proefveld tegenhouden, als de gemeente dat zou willen? SP-statenlid Veerle Slegers: Ja, als de grond eigendom is van de gemeente. Maar als de grond in particuliere handen is, wordt het lastig. GroenLinks in Borger Odoorn wil de gemeente gentech vrij houden via het bestemmingsplan. Het is onduidelijk of dat juridisch ook kan. Afgelopen week ontving SP-kamerlid Krista van Velzen antwoord op schriftelijke vragen. Minister Cramer van VROM schrijft: Het instellen van ggovrije zones in het kader van ruimtelijke ordening wordt bemoeilijkt door de keuzevrijheid van de producent (boer) om die gewassen te kunnen telen die hij wil, of deze nu ggo zijn, biologisch of conventioneel. De Europese Commissie zegt ook dat het vanwege de keuzevrijheid van de telers verboden is om ggo-vrije regios in te stellen. Eerder stelde Veerle Sleegers schriftelijke vragen aan Gedeputeerde Staten, maar het college vindt de kwestie geen bevoegdheid van de provincie.

Bij alle verschillen en nuances waren de deelnemers aan het debat over één ding eens: bijeenkomsten als deze moeten vaker worden georganiseerd. De discussie tot nu toe beperkt zich tot een te kleine kring deelnemers. Meer publiek debat dwingt wetenschappers en beleidsmakers om verantwoording af te leggen. Het laatste woord over genetisch gemanipuleerde gewassen is nog niet gezegd.

• Advies commissie genetische modificatie (Cogem)
• Vragen en antwoorden / SP-statenlid Veerle Slegers
• Voorstel Groenlinks Odoorn
• Antwoord op vragen SP-kamerlid Krista van Velzen

(pdf-bestanden)

Update: voorstel GroenLinks Borger Odoorn door raad afgewezen

2008-04-27